Amalgamat i rtęć w wypełnieniach zębowych – zagrożenia i bezpieczne alternatywy
Przez ponad 150 lat amalgamat był jednym z najczęściej stosowanych materiałów do wypełnień zębów. Choć uważano go za trwały i tani, to obecność rtęci budziła wiele kontrowersji. Dziś wiemy, że ten pierwiastek może być uwalniany z wypełnień i przenikać do organizmu, wywołując szereg problemów zdrowotnych – szczególnie u osób wrażliwych.
Czym jest amalgamat?
Amalgamat to stop metali, który w połowie składa się z rtęci, zmieszanej ze srebrem, cyną i miedzią. Rtęć w wypełnieniach nie jest całkowicie obojętna – paruje i przedostaje się do organizmu. Badania wykazały, że osoby posiadające ponad 8 plomb amalgamatowych mają o 150% wyższe stężenie rtęci we krwi niż osoby bez takich wypełnień.
Poziomy rtęci mierzone we krwi, moczu czy ślinie u pacjentów z amalgamatem są wprawdzie niższe od wartości uznawanych za toksyczne (np. <4 μg/l w moczu), ale jej długotrwała kumulacja może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Choroby i objawy wywoływane przez rtęć z amalgamatu
Rtęć oddziałuje głównie na układ nerwowy, nerki i odporność. Może też wywoływać reakcje alergiczne i nasilać choroby przewlekłe.
1. Problemy neurologiczne
Przewlekłe narażenie na pary rtęci może skutkować:
- zaburzeniami pamięci i koncentracji,
- problemami ze snem i przewlekłym zmęczeniem,
- drżeniem rąk, niepokojem, depresją,
- pogorszeniem koordynacji ruchowej,
- zmianami osobowości i pogorszeniem funkcji poznawczych.
2. Choroby nerek
Rtęć odkłada się w nerkach, prowadząc do ich uszkodzeń, pogorszenia filtracji, a w skrajnych przypadkach – do przewlekłej niewydolności.
3. Zaburzenia immunologiczne i alergiczne
Amalgamat może powodować:
- przewlekłe zapalenia błony śluzowej jamy ustnej,
- wyprysk kontaktowy,
- wysypki i inne reakcje skórne.
4. Choroby neurodegeneracyjne
Badania wskazują na korelację między obecnością plomb amalgamatowych a rozwojem choroby Alzheimera, szczególnie u kobiet. U osób narażonych na rtęć stwierdzono wyższy poziom amyloidu w mózgu, co jest charakterystyczne dla tej choroby.
5. Inne objawy ogólnoustrojowe
Do częstych dolegliwości związanych z rtęcią należą także bóle głowy, nudności, omdlenia czy przewlekłe zmęczenie.
6. Ryzyko u dzieci i kobiet w ciąży
Szczególnie niebezpieczna jest ekspozycja u najmłodszych oraz płodów – rtęć może zakłócać rozwój układu nerwowego, powodując autyzm, opóźnienia rozwojowe i trwałe uszkodzenia neurologiczne.
Kto jest najbardziej narażony?
Choć dla większości dorosłych poziomy rtęci z plomb nie przekraczają dopuszczalnych norm, to w pewnych grupach ryzyko jest szczególnie wysokie:
- dzieci,
- kobiety w ciąży,
- osoby z chorobami nerek i neurologicznymi,
- osoby z alergią na metale.
Właśnie u tych pacjentów zaleca się całkowitą rezygnację z amalgamatu.
Czym zastąpić amalgamat?
Nowoczesna stomatologia oferuje bezpieczniejsze alternatywy:
- materiały kompozytowe – estetyczne, dopasowane kolorystycznie do zębów, pozbawione rtęci,
- ceramika stomatologiczna – trwałe i biokompatybilne rozwiązanie stosowane w bardziej zaawansowanych uzupełnieniach.
Zakaz stosowania amalgamatu
Świadomość zagrożeń sprawiła, że od stycznia 2025 roku stosowanie amalgamatu zostało całkowicie zakazane w Unii Europejskiej. To krok w stronę bezpieczniejszej stomatologii i ochrony zdrowia pacjentów.
Podsumowanie
Amalgamatowe wypełnienia zębów, mimo swojej trwałości, wiążą się z ryzykiem przewlekłego narażenia na rtęć. Może ono prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych – od problemów neurologicznych i uszkodzeń nerek, przez reakcje alergiczne, aż po zwiększone ryzyko choroby Alzheimera.
Dziś na szczęście mamy bezpieczne alternatywy – kompozyty, cementy szklane czy ceramikę – które skutecznie zastępują amalgamat i pozwalają uniknąć ekspozycji na toksyczne metale.